Wysypka od mrozu, czyli pokrzywka z zimna - uczulenie na zimno?

Pokrzywka z zimna, potocznie nazywana wysypką od mrozu, to choroba, która szczególnie daje o sobie znać w sezonie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną, zwłaszcza przy nagłym ochłodzeniu ciała. Wielu pacjentów traktuje ją z niedowierzaniem i przymrużeniem oka - czy można być uczulonym na zimno? W rzeczywistości to rodzaj reakcji alergicznej, w której działanie niskich temperatur prowadzi do zadziałania czynnika termicznego i reakcji skóry. W tym artykule wyjaśnimy, że jest to możliwe - omówimy objawy pokrzywki, przyczyny choroby, a także diagnostykę i dostępne metody leczenia.

Pokrzywka z zimna to choroba o charakterze postaci nabytej, rzadziej wrodzonym - choć podłoże genetyczne bywa jednym z czynników predysponujących (skłonność do występowania objawów jest rzadziej dziedziczona wśród członków rodziny). Schorzenie ma bardzo charakterystyczny wygląd - wykwity skórne pojawiają się po kontakcie z zimnym powietrzem, wodą lub przedmiotami. Objawy mogą wystąpić po wyjściu na mróz, zanurzeniu przedramienia w chłodnej wodzie, a nawet po dotknięciu zimnych przedmiotów (przyłożenie do ciała kostki lodu) lub chłodnych pokarmów wyjętych prosto z lodówki. Jak w przypadku każdej pokrzywki, reakcja zwykle rozwija się szybko - zazwyczaj w ciągu kilku minut od ekspozycji, choć u niektórych osób pierwsze bąble pokrzywkowe mogą pojawić się dopiero po kilku godzinach.

Objawy zaczynają się zazwyczaj od swędzenia skóry, następnie pojawia się rumień i obrzęk. Pobudzenie mastocytów, czyli komórek zwanych komórkami tucznymi będących integralną częścią układu odpornościowego, prowadzi do nadmiernego wydzielania histaminy i zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych. W efekcie na powierzchni skóry powstają bąble, rumień i świąd - typowe dla pokrzywki. Wyniku reakcji układu immunologicznego może również dojść do objawów ogólnych, takich jak bóle głowy, uczucie duszności, zaburzenia oddychania czy nawet utraty przytomności w skrajnych przypadkach.

U niektórych pacjentów obserwuje się inne objawy np. zwiększone stężenie leukocytów we krwi lub powiązanie z infekcjami bakteryjnymi, infekcjami wirusowymi i chorobami autoimmunologicznymi. Specjaliści podejrzewają, że układ immunologiczny w tych przypadkach reaguje nieprawidłowo na chłód.

Wysypka od mrozu występuje najczęściej u osób dorosłych, rzadziej u dzieci. Wczesny początek choroby w młodym wieku może oznaczać ryzyko ciężkich reakcji ogólnoustrojowych i dłuższy czas trwania schorzenia. Choroba może utrzymywać się i nawracać przez wiele lat, a jej objawy nie zawsze ograniczają się do zimy. Nasilenie zmian obserwuje się także w okresach przejściowych - wiosną i latem - zwłaszcza przy silnym wietrze i nagłych wahaniach temperatury.

Przyczyny wysypki od mrozu są zbliżone do tych obserwowanych w innych schorzeniach o podłożu rumieniowym. Reakcja skóry wynika z nadwrażliwości na niską temperaturę, która prowadzi do pojawienia się charakterystycznych wykwitów: plam, rumienia oraz bąbli pokrzywkowych w miejscach narażonych na działanie chłodu. Zmiany te są wynikiem rozszerzenia i zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych pod wpływem zimna, co skutkuje miejscowym stanem zapalnym skóry.

U niektórych osób objawom skórnym pokrzywki od mrozu mogą towarzyszyć także dolegliwości ogólne: gorączka, bóle głowy, uczucie duszności czy bóle stawów, które zwykle mają charakter samoograniczający się i ustępują samoistnie.

Wysypka od mrozu jest więc nie tylko reakcją miejscową, ale także sygnałem, że nasz organizm nieprawidłowo reaguje na chłód, dlatego w przypadku nawracających objawów warto skonsultować się z dermatologiem lub alergologiem.

Diagnostyka pokrzywki z zimna opiera się na obserwacji reakcji skóry po kontakcie z niską temperaturą. Najczęściej wykonuje się test z kostką lodu, polegający na przyłożeniu jej do skóry przedramienia na kilka minut, a następnie analizie, czy w miejscu kontaktu pojawi się rumień lub bąbel pokrzywkowy. Alternatywnie można zastosować test zanurzeniowy, w którym fragment skóry (np. przedramię) umieszcza się w wodzie o temperaturze około 20°C przez 10-15 minut. Wystąpienie zmian o charakterze pokrzywkowym potwierdza nadwrażliwość skóry na zimno. W nielicznych przypadkach można uzyskać ujemny wynik testu, mimo że pacjent doświadcza objawów - oznacza to, że jego organizm ma własny próg reakcji na zimno.

W leczeniu wysypki od mrozu stosuje się leki przeciwhistaminowe, których celem jest zminimalizowanie świądu i obrzęku skóry, np. loratadynę, cetyryzynę lub feksofenadynę. W przypadkach bardziej nasilonych objawów - szczególnie jeżeli towarzyszy im silne uczucie świądu - lekarz może zalecić ich łączenie z neuroleptykami, które pomagają zmniejszyć nadreaktywność układu nerwowego i poprawić komfort pacjenta.

U niektórych chorych skuteczne okazuje się także leczenie pokrzywki od mrozu światłem, czyli fototerapia PUVA. Stosuje się ją zwłaszcza wtedy, gdy zmiany występują na dłoniach lub stopach - miejscach szczególnie narażonych na działanie chłodu. Naświetlania tego typu poprawiają mikrokrążenie, zmniejszają stan zapalny i stopniowo obniżają wrażliwość skóry na niską temperaturę.

Uzupełnieniem terapii jest pielęgnacja skóry - należy unikać czynników drażniących, stosować łagodne kosmetyki i dbać o nawilżenie skóry, szczególnie zimą. Regularne stosowanie kremów ochronnych i balsamów zapobiega pękaniu skóry i zmniejsza jej reaktywność.

Pokrzywka z zimna to choroba o złożonej etiologii i patogenezie, która jest często bagatelizowana. Przyzwyczajamy się do reakcji naszej skóry, traktując je jako coś naturalnego, co po prostu “tak już mamy”. Tymczasem niezdiagnozowana i nieleczona wysypka od mrozu może być źródłem znacznego dyskomfortu, ograniczać codzienne funkcjonowanie, a nawet prowadzić do silniejszych reakcji ogólnoustrojowych.

Jeżeli zauważasz u siebie lub u bliskich łagodne objawy pojawiające się po kontakcie z chłodem - zaczerwienienie, swędzenie, bąble pokrzywkowe czy obrzęk - zgłoś się do dermatologa. Lekarz pomoże ustalić przyczynę choroby, oceni jej nasilenie i zaproponuje odpowiednie leczenie. Omówi również zasady profilaktyki - podpowie, jak unikać czynników wyzwalających objawy, jakie środki ochronne stosować i jak reagować, gdy wysypka z zimna zaczyna się rozwijać.