Czerniak - objawy, przyczyny i leczenie nowotworów skóry

Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, błon śluzowych oraz błony naczyniowej oka, który rozwija się ze zmodyfikowanych melanocytów - komórek barwnikowych odpowiadających za kolor skóry, tęczówki oka i włosów. Przyjmuje się, że stanowi aż 1% wszystkich nowotworów złośliwych i 5-7% diagnozowanych nowotworów skóry. Badania pokazują, że zachorowalność na czerniaka wykazuje tendencję rosnącą - w ciągu ostatnich trzech dekad wzrost zachorowalności wzrósł prawie 3-krotnie!

Przeczytaj nasz artykuł, w którym znajdziesz nie tylko informacje na temat objawów czerniaka i sposobów diagnozowania (dermatoskopia i wideodermatoskopia), ale także ważne wskazówki dotyczące tego, jak można zmniejszyć ryzyko zachorowania (regularne badanie pieprzyków i badanie znamion).

Objawy czerniaka i czynniki ryzyka

Ze względu na to, że czerniak jest rodzajem nowotworu rozwijającym się z melanocytów, czyli komórek odpowiedzialnych za produkcję melaniny, pigmentu nadającego skórze kolor, jego charakterystycznym objawem jest pojawienie się zmian na skórze o ciemnej barwie i nieregularnym kształcie. Zmiany najczęściej występują na skórze tułowia (37% przypadków) oraz nóg (30%), rzadziej na rękach (17%) czy skórze głowy (9%).

Choć czerniak może przybierać różne formy, posiada cechy charakterystyczne będące pomocne w jego rozpoznaniu. Określamy ja za pomocą kryteriów ABCD(E), zwanego potocznie czerniakowym abecadłem, a także skalą Glasgow.

Klasyfikacja ABCDE to wytyczne służące do oceny zmian w znamionach skórnych, które mogą wskazywać na potencjalne ryzyko rozwoju czerniaka skóry. Oto co oznaczają poszczególne litery:

• A (asymmetry) - asymetria znamienia, czyli nieregularny kształt np. jedna połowa znamienia różni się od drugiej.
• B (borders) - brzegi poszarpane, posiadające zgrubienia, nierównomierne
• C (color) - niejednolity kolor, czerwony lub czarny
• D (diameter) - duża średnica, wielkość zmiany powyżej 5 mm
• E (elevation) - uwypuklenie spowodowane zmianami zachodzącymi w znamieniu.

Z kolei system Glasgow odnosi się do 7-punktowej skali używanej do oceny stopnia zaawansowania czerniaka. Jest to narzędzie diagnostyczne, które pomaga dermatologom określić objawy rozwiniętego miejscowo nowotworu skóry. Nazwa "Skala Glasgow" nawiązuje do miasta Glasgow w Szkocji, w którym został opracowany.

Skala Glasgow - krok po kroku:

1. Zmiana w wielkości zmiany,
2. Zmiana kształtu zmiany,
3. Zmiana koloru zmiany,
4. Obecność stanu zapalnego,
5. Wystąpienie krwawienia lub sączenia,
6. Zaburzenia czucia (np. świąd, pieczenie),
7. Duża średnica > 7 mm.

Czynniki ryzyka czerniaka, czyli czynniki zwiększające prawdopodobieństwo rozwoju tego nowotworu, są zróżnicowane i mogą obejmować zarówno predyspozycje genetyczne czy środowiskowe, jak i nasz styl życia w związku np. z wieloletnią, regularną ekspozycją na słońce.

Do najistotniejszych czynników zwiększonego ryzyka zachorowania należą:

• intensywne działanie promieniowania ultrafioletowego naturalnego i sztucznego - nadmierne opalanie zarówno na słońcu, jak i w solarium,
• stałe drażnienie mechaniczne lub chemiczne,
• niska zawartość barwnika w skórze,
• zaburzenia odporności - stosowanie leków immunosupresyjnych, choroby (np. AIDS),
• zmiany hormonalne - w okresie ciąży i połogu,
• predyspozycje genetyczne np. rodzinny zespół znamion atypowych.

Statystyki zachorowalności na czerniaka

Czerniak skóry stanowi istotny problem zdrowotny w Polsce będąc jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych w naszym kraju. Statystyki dotyczące nowotworów skóry są niepokojące - od ponad 20 lat utrzymuje się trend wzrostowy związany ze zwiększającą się liczbą zachorowań na czerniaka.

Analizując dostępne badania i raporty z lat 2000-2019 udostępnione przez Krajowy Rejestr Nowotworów, można zaobserwować stały wzrost liczby zachorowań na czerniaka w Polsce. W 2000 roku odnotowano 1935 przypadków, a liczba ta wzrosła do 4305 w 2019 roku. Statystyki są nieubłagane - liczba zachorowań wzrosła o ponad 120%.

Trend wzrostowy zachorowań na czerniaka skóry jest zjawiskiem globalnym, obejmującym wiele krajów na całym świecie, w tym także Polskę. Związany jest m.in. ze stale zwiększającą się świadomością społeczną na temat istoty samobadania skóry, regularnych badań kontrolnych oraz zwiększonej dostępności nowoczesnych technologii diagnostycznych nowotworów skóry, które przekładają się na wykrywanie czerniaka. Choć statystyki mogą wyglądać przerażająco, lekarze dermatolodzy uspokajają - wczesne wykrycie tego nowotworu daje szanse na całkowite wyleczenie.

Szansa na wyleczenie czerniaka wykrytego w najwcześniejszych stadiach wynosi od 90% do nawet 98%. To najlepszy argument za tym żeby dbać o profilaktykę i regularnie badać swoje znamiona.

dr n. med. Zbigniew Swacha – dermatolog w FEBUMED

Wskazanie do badania znamion i diagnostyka czerniaka

Do dermatologa powinny regularnie zgłaszać się osoby, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju czerniaka. Zaliczamy do nich m.in. osoby o jasnej karnacji, regularnie korzystające z kąpieli słonecznych - zarówno opalające się bezpośrednio na słońcu, jak i w solarium, mające duże ilości znamion skórnych lub w rodzinie której wykryto przypadki zachorowania na czerniaka.

Wskazaniem do badania znamion skórnych są również wszelkie niepokojące zmiany w jej obrębie, takie jak:

• zmiana kształtu, wielkości lub koloru istniejącego znamienia.
• nieprawidłowe, nierówne brzegi znamienia.
• pojawienie się nowego znamienia, zwłaszcza jeśli jest nietypowe w wyglądzie.
• niejednolity kolor znamienia, zawierający odcienie brązu, czerni, niebieskiego lub czerwieni.
• wzrost lub pogrubienie znamienia.
• owrzodzenie, krwawienie lub świąd w obrębie znamienia.
• zmiany w teksturze znamienia, takie jak stwardnienie, drapanie lub łuszczenie się.

Rozpoznanie kliniczne czerniaka obejmuje badanie fizykalne polegające na obejrzeniu skóry ciała chorego, z uwzględnieniem miejsc trudnodostępnych np. owłosiona skóra głowy, przestrzenie międzypalcowe czy okolice narządów płciowych. W diagnostyce nowotworów skóry wykorzystuje się urządzenia dermatoskopowe, w tym wideodermatoskopy (dermatoskopy cyfrowe) umożliwiające zróżnicowanie znamion barwnikowych poprzez uwidocznienie ich struktury wewnętrznej, co pozwala na precyzyjne określenie charakteru badanych zmian.

W Centrum Dermatologicznym FEBUMED w Warszawie umożliwiamy szybkie, bezbolesne i nieinwazyjne badanie skóry przy pomocy dermatoskopów, w tym nowoczesnym urządzeniem FotoFinder. Badanie dostępne jest zarówno dla dorosłych, jak i dzieci - bez ograniczeń wiekowych. Nie wymaga specjalnego przygotowania i nie powoduje żadnych działań niepożądanych.

FotoFinder to zaawansowane narzędzie diagnostyczne wykorzystywane w dermatologii do analizy i monitorowania zmian skórnych, w tym znamion skórnych i podejrzanych zmian nowotworowych. Umożliwia wykonanie dokładnych zdjęć znamion skórnych pod wysokim powiększeniem za pomocą dermatoskopu komputerowego. Te zdjęcia są następnie analizowane przez specjalistyczne medyczne oprogramowanie, które pozwala na ocenę cech morfologicznych znamion, takich jak kształt, kolor, tekstura - zgodnie z kryteriami ABCDE i skalą Glasgow.

Leczenie czerniaka w Centrum Dermatologicznym FEBUMED

Podstawą leczenia czerniaka jest wynik badania histopatologicznego, które odgrywa kluczową rolę we wszystkich etapach leczenia tego nowotworu począwszy od diagnozy, poprzez planowanie terapii, aż do monitorowania odpowiedzi na leczenie i prognozowania dalszego rozwoju choroby. Dzięki temu badaniu lekarze są w stanie zapewnić pacjentom najbardziej odpowiednie i skuteczne podejście terapeutyczne.

Biopsja jest prostym zabiegiem chirurgicznym, który można wykonywać w warunkach ambulatoryjnych. W Centrum Dermatologicznym FEBUMED w Warszawie przeprowadzana jest przez doświadczonych chirurgów i dermatologów w znieczuleniu miejscowym, co przekłada się na zminimalizowanie odczuć bólowych. Pobrany wycinek analizowany jest w laboratorium pod względem m.in. grubości zmian, stopnia nacieku warstw skóry czy podtypu histopatologicznego. 

Dalsze leczenie uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby, w tym głębokości nacieku, wystąpienia owrzodzenia, zajęcia węzłów chłonnych czy obecności przerzutów. 

Może uwzględniać m.in.

• badanie węzła wartownika - zaliczane do grupy tzw. minimalnie inwazyjnych biopsji ze względu na niskie ryzyko powikłań. Wykonywana jest w celach pogłębionej diagnostyki w kierunku mikroprzerzutów w węzłach chłonnych.
• leczenie chirurgiczne - resekcje, czyli wycinanie pojedynczych zmian metastatycznych.
• keczenie adiuwantowe (np. radioterapia) - mające na celu uzupełnienie leczenie zasadniczego w celu zmniejszenia wznowy miejscowej lub wystąpienia przerzutów.
• chemioterapię - monoterapia lub wielolekowa, w zależności od rodzaju zmiany.
• immunoterapię - leczenie systemowe stosowane w zaawansowanych przypadkach rozwoju nowotworów.

Zmiany o łagodnej postaci nowotworu, które zaliczane są do tzw. defektów kosmetycznych, można zazwyczaj usunąć za pomocą zabiegów dermatochirurgicznych. W Centrum Dermatologicznym FEBUMED w Warszawie zmiany skórne usuwane są za pomocą:

• elektrokoagulacji - zmiana jest usuwana za pomocą prądu elektrycznego.
• krioterapii - polega na wymrażaniu zmiany poprzez zastosowanie ciekłego azotu.
• laseroterapii - do usunięcia zmian wykorzystuje wiązkę światła laserowego.
• łyżeczkowania - usuwanie zmian skórnych za pomocą specjalnej metalowej łyżeczki (kriolizatora)
• chirurgicznie - chirurgiczne wycięcie zmiany skórnej wraz z szyciem.

Zapraszamy do skorzystania z kompleksowej diagnostyki w kierunku czerniaka w naszej placówce medycznej! W Centrum Dermatologicznym FEBUMED w Warszawie dbamy o Twoje zdrowie i bezpieczeństwo, dlatego oferujemy wysokiej jakości badania diagnostyczne przeprowadzane przez doświadczonych lekarzy dermatologów. 

Pamiętaj, wczesne wykrycie czerniaka może znacząco poprawić rokowanie i skuteczność leczenia. Dlatego zachęcamy do regularnych badań skóry, zwłaszcza jeśli masz znamiona, które uległy zmianom lub wykazują nietypowe cechy.