Testy alergiczne zalecane w atopowym zapaleniu skóry (AZS)

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba o podłożu zapalnym i alergicznym, charakteryzująca się zaburzeniem funkcji ochronnej naskórka. Jest to schorzenie przewlekłe i nawracające, dotykające rosnącą populację pacjentów w każdym wieku. Objawy kliniczne atopii obejmują przede wszystkim nieznośny świąd oraz typowe zmiany skórne, których drapanie prowadzi do dalszych uszkodzeń i ryzyka infekcji (tzw. błędne koło świądu i drapania). Choroba ta ma istotny negatywny wpływ na jakość życia chorych i ich rodzin, zaburzając sen oraz codzienne funkcjonowanie.

Badania prowadzone przez American Academy of Dermatology potwierdzają, że pacjenci z atopią znacznie częściej zmagają się z alergiami (np. pokarmowymi, wziewnymi) niż osoby zdrowe. To współwystępowanie alergii ma istotne znaczenie w kontekście zaostrzeń AZS. Dlatego niezbędne jest potwierdzenie konkretnych alergii w testach diagnostycznych. 

Testy alergiczne pozwalają ustalić czy dana substancja faktycznie przyczynia się do zaostrzenia objawów skórnych, czy jest jedynie stanem współistniejącym. Takie precyzyjne rozróżnienie jest fundamentalne dla wdrożenia ukierunkowanego i skutecznego leczenia, obejmującego zarówno pielęgnację skóry, jak i eliminację zidentyfikowanych alergenów.

Badania krwi, inaczej nazywane testy alergiczne z krwi, w diagnostyce alergii związanych z atopowym zapaleniem skóry (AZS) polegają na oznaczeniu poziomu swoistych przeciwciał klasy IgE (sIgE) w surowicy krwi. Ich podwyższone stężenie wskazuje na uczulenie na konkretne alergeny, takie jak pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy alergeny pochodzenia zwierzęcego, a także pokarmowe. Wartości te pomagają potwierdzić podłoże atopii. 

Oznaczanie całkowitego poziomu IgE (tIgE), choć często podwyższone u pacjentów z AZS, jest mniej specyficzne, ponieważ wysokie stężenie może występować także w innych schorzeniach (np. pasożytniczych) i nie identyfikuje konkretnego winowajcy alergii. 

Ten rodzaj badania (sIgE) jest szczególnie zalecany dla małych dzieci (do 3. roku życia) oraz pacjentów, u których objawy uniemożliwiają wykonanie testów skórnych (np. z powodu rozległych zmian skórnych lub konieczności stałego przyjmowania leków antyhistaminowych). W przeciwieństwie do testów skórnych płatkowych, badania z krwi nie wymagają wcześniejszego odstawienia leków przeciwhistaminowych, co stanowi ich istotną zaletę.

Jedną z podstawowych procedur diagnostycznych w AZS są testy płatkowe naskórkowe. Pozwalają one zdiagnozować reakcje alergiczne typu opóźnionego - objawy skórne pojawiają się kilkanaście lub kilkadziesiąt godzin po kontakcie z alergenem, zarówno powietrznopochodnym, jak i pokarmowym.

Testy skórne (punktowe) są podstawową, najtańszą i najprostszą metodą diagnostyczną w alergologii. Pozwalają one szybko ocenić natychmiastową reakcję alergiczną organizmu na konkretne substancje.

Metoda ta jest powszechnie stosowana w diagnostyce zarówno przewlekłej pokrzywki, jak i atopowego zapalenia skóry (AZS). U pacjentów z tymi schorzeniami bardzo często obserwuje się dodatnie wyniki testów, co potwierdza współistnienie podłoża alergicznego (atopii). Wyniki te są niezbędne do zidentyfikowania konkretnych czynników wyzwalających objawy choroby.

Przygotowanie do testów płatkowych (tzw. patch testów) wymaga przestrzegania określonych zaleceń, aby zapewnić wiarygodność wyników:

Ważne: Skóra w miejscu testowania musi być zdrowa - bez aktywnych zmian zapalnych, podrażnień, świeżej opalenizny czy ran.

W diagnostyce alergologicznej atopowego zapalenia skóry dostępne są różne zestawy testów płatkowych, dobierane w zależności od podejrzewanej przyczyny alergii:

W procesie diagnozowania atopowego zapalenia skóry (AZS) wykorzystuje się również diagnostykę różnicową. Jest to metoda polegająca na systematycznym wykluczaniu innych chorób skóry, które mogą dawać podobne objawy do atopii - jak łuszczyca, kontaktowe zapalenie skóry, grzybica czy łojotokowe zapalenie skóry. Lekarz porównuje objawy pacjenta z charakterystyką różnych schorzeń dermatologicznych, uwzględniając historię choroby, wygląd zmian oraz ich lokalizację, aby postawić trafną diagnozę.

Skórny ekspozycyjny test pokarmowy (SAFT) - bezbolesna procedura polegająca na naklejeniu plastra z komorami na skórę pacjenta. W komorach umieszcza się świeże alergeny pokarmowe (tzw. natywne), bezpośrednio aplikowane na skórę. Wykorzystuje się alergeny z diety pacjenta, co pozwala na wykonanie testu w dowolnych warunkach. Największą zaletą SAFT jest jego nieinwazyjny charakter - nie wymaga nakłuć skóry.

W rzadkich, nietypowych przypadkach lekarz może zalecić badanie histopatologiczne skóry. Jest to badanie polegające na pobraniu małego wycinka skóry i jego analizie pod mikroskopem. Stosuje się je, gdy objawy chorobowe są niejednoznaczne i istnieje potrzeba wykluczenia innych schorzeń dermatologicznych, takich jak chłoniaki skóry, autoimmunologiczne choroby pęcherzowe czy nietypowe postacie łuszczycy. Badanie histopatologiczne pomaga rozstrzygnąć wątpliwości diagnostyczne, gdy same objawy kliniczne nie są wystarczające do postawienia pewnej diagnozy.

Pacjenci z atopowym zapaleniem skóry (AZS) powinni skonsultować się zarówno z dermatologiem, jak i alergologiem. Choć może to wydawać się zbędne, w rzeczywistości obie specjalizacje uzupełniają się w diagnostyce i leczeniu chorób skórnych o podłożu alergicznym.

Dermatolog specjalizuje się w chorobach skóry i może ocenić charakter zmian skórnych, zaproponować odpowiednią terapię miejscową oraz różnicować AZS z innymi schorzeniami dermatologicznymi. Alergolog z kolei skupia się na identyfikacji czynników alergicznych wywołujących lub nasilających objawy choroby - przeprowadza testy alergiczne i pomaga wdrożyć odpowiednie postępowanie eliminacyjne.

W wielu placówkach medycznych, takich jak nasza, dermatolodzy i alergolodzy ściśle ze sobą współpracują. Taka interdyscyplinarna opieka pozwala na kompleksowe podejście do pacjenta - łączy wiedzę o mechanizmach skórnych z rozpoznaniem alergenów środowiskowych i pokarmowych. Dzięki temu leczenie jest bardziej skuteczne, a pacjent otrzymuje spójne zalecenia terapeutyczne dostosowane do jego indywidualnych potrzeb.

Testy alergiczne są złotym standardem w diagnostyce atopowego zapalenia skóry, pozwalając rozróżnić, czy alergia przyczynia się do zaostrzenia objawów, czy jest jedynie stanem współistniejącym. Do najczęściej stosowanych metod w rozpoznaniu AZS należą badania z krwi w kierunku IgE, testy płatkowe naskórkowe oraz punktowe testy skórne, które charakteryzują się wysoką skutecznością diagnostyczną. W zależności od potrzeb pacjenta można zastosować różne zestawy testów płatkowych, od True Test po specjalistyczne, celowane panele stomatologiczne czy metalowe. Diagnostyka różnicowa i w rzadkich przypadkach badanie histopatologiczne skóry uzupełniają cały proces diagnostyczny w kierunku atopii. Skuteczne leczenie AZS wymaga współpracy dermatologa i alergologa, którzy wspólnie zapewniają pacjentowi holistyczną opiekę medyczną.